Andrzej Matlak

Już od przełomu XIX i XX wieku Uniwersytet Jagielloński zajmował wybitną pozycję w sferze badań problematyki prawa własności intelektualnej. Szczególną rolą odegrał tu prof. Fryderyk Zoll (młodszy), który po ukończeniu studiów prawniczych w Krakowie rozpoczął praktykę prawniczą w Urzędzie Patentowym w Wiedniu. W doktrynie wskazuje się, że dziełem prof. Fryderyka Zolla była budowa teorii i konstrukcji polskiego prawa autorskiego, prawa wynalazczego oraz prawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Był on współtwórcą m.in. ustawy o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych z 1924 r., ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 1926 r. oraz ustawy o prawie autorskim z 1926 roku, które w owych czasach uważano za jedne z najnowocześniejszych w Europie. Kontynuatorami jego prac z zakresu prawa własności intelektualnej byli prof. Stefan Grzybowski oraz prof. Stefan Ritterman. Po drugiej wojnie światowej Andrzej Kopff – pod okiem prof. Stefana Grzybowskiego - uzyskał doktorat, a następnie habilitację i wokół tego tandemu zaczął się tworzyć krąg osób zajmujących się szczegółową analizą problematyki własności intelektualnej ¹.

Inicjatorem koncepcji powołania wyspecjalizowanego Instytutu, zajmującego się prawem własności intelektualnej, był prof. Stefan Grzybowski. Na przełomie lat 60-tych i 70-tych XX w. pomysł ten uzyskał akceptację Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwa Kultury i Sztuki, Urzędu Patentowego oraz ówczesnego Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego – prof. Mieczysława Klimaszewskiego, który w powołaniu Instytutu widział wzrost znaczenia Uniwersytetu w skali nie tylko krajowej, ale i międzynarodowej ².

Od początku nie budziło wątpliwości, że Instytut ma mieć charakter międzyuczelniany, jednak ze względów organizacyjnych i finansowych zwyciężyła koncepcja o usytuowaniu go w strukturze Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przyjęto, że międzyuczelniany charakter Instytutu powinien polegać nie tylko na prowadzeniu badań wspólnymi siłami pracowników nauki z różnych uczelni, ale i na usytuowaniu obok wyłącznie wewnętrznych form organizacyjnych - Rady Instytutu, szczególnego zespołu dającego jasny obraz międzyuczelnianego, w skali całego kraju, charakteru jednostki oraz mającego zapewniać utrzymanie tego charakteru i należytą działalność instytucji. W skład Rady Instytutu mieli wchodzić powoływani przez Rektora UJ m.in. profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego, profesorowie innych uczelni wyższych, a także przedstawiciele Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego, Ministra Kultury i Sztuki, Prezesa Urzędu Patentowego ³.

Po uzgodnieniu wszystkich szczegółów organizacyjnych, Międzyuczelniany Instytut Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej został powołany do życia przez Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego dnia 24 marca 1972 r.⁴ Pierwszym dyrektorem Instytutu został prof. Andrzej Kopff, a przewodniczącym Rady Instytutu – prof. Stefan Grzybowski.

Początkowo Instytut był samodzielną jednostką naukowo-badawczą Uniwersytetu Jagiellońskiego, a w 1996 r. został włączony w struktury nowo powstałego wówczas Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej  UJ. W 2002 r. nastąpiła zmiana nazwy jednostki na Instytut Prawa Własności Intelektualnej. Z dniem 1 października 2012 r. Instytut Prawa Własności Intelektualnej przeniesiony został ze struktury Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ na Wydział Prawa i Administracji UJ jako nowopowstała Katedra Prawa Własności Intelektualnej, składająca się z 4 zakładów (Zakładu Prawa Autorskiego, Zakładu Prawa Własności Przemysłowej, Zakładu Prawa Informacyjnego oraz Zakładu Prawa Konkurencji i Środków Masowego Przekazu. Tym samym Katedra Prawa Własności Intelektualnej jest nową formą działalności Instytutu.

Instytut, od momentu swojego powstania, jest największym w Polsce specjalistycznym ośrodkiem naukowym zajmującym się problematyką szeroko pojętego prawa własności intelektualnej. Jego pracownicy naukowi prowadzą badania naukowe z zakresu polskiego, obcego, unijnego i międzynarodowego prawa własności intelektualnej. Obejmują one problematykę: prawa autorskiego i praw pokrewnych, prawa patentowego, prawa znaków towarowych i oznaczeń pochodzenia, wzorów użytkowych, ochrony know-how, prawa prasowego (w tym regulacji dotyczących radiofonii i telewizji), ochrony dóbr osobistych, prawa informacyjnego, prawa nowych technologii, prawa antymonopolowego, prawa zwalczania nieuczciwej konkurencji oraz ochrony danych osobowych.

Zasadnicze piętno na charakterze Instytutu wywarli jego pracownicy naukowi, wśród których należy wymienić w szczególności dyrektorów: prof. Andrzeja Kopffa, prof. Janusza Szwaję (pełniącego funkcję dyrektora w latach 1975–1991), prof. Janusza Bartę i prof. Ryszarda Markiewicza (kierujących jednostką od 1991 r. praktycznie do 2018 r.) oraz pierwszego przewodniczącego Rady Instytutu prof. Stefana Grzybowskiego. Do tego grona można zaliczyć również: prof. Ewę Nowińską, prof. Elżbietę Traple, prof. Izabelę Dobosz, prof. Jerzego Serdę, prof. Michała du Valla. Należy szczególnie podkreślić, że pracownicy naukowi Instytutu pełnili istotne funkcje w strukturze Uniwersytetu Jagiellońskiego:

• prof. Andrzej Kopff piastował stanowisko prorektora UJ w okresie od 1981 do 1987 r.,
• prof. Michał du Vall – w latach 2008-2012 - był prorektorem UJ, a wcześniej dziekanem Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ (2002-2008),
• prof. Ewa Nowińska była prodziekanem Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ w latach 2009-2012.  

 

Przypisy:

[1] - Por. Stefan Grzybowski, Instytutu początki…, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej, Kraków 1997, z. 69, s. 7-8.

[2] - Ibidem, s. 8-9.

[3] - Ibidem, s. 10-11.

[4] - Zarządzenie Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 24 marca 1972 r. (DU-5-0142-17/72) w sprawie utworzenia w Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie – Międzyuczelnianego Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej, opublikowane w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z 1972, poz. 36.