Beata Jewuła

Obyś żył w ciekawych czasach...

 

Powstanie Biblioteki

Historia Biblioteki przy Katedrze Prawa Własności Intelektualnej UJ (obecnie Wydziałowa Biblioteka Prawnicza - Sekcja Prawa Własności Intelektualnej UJ) nierozerwalnie związana jest z historią obecnej Katedry.

Biblioteka wraz z ośrodkiem informacji naukowej, technicznej i ekonomicznej została założona w 1972 jako jednostka wewnętrzna w strukturze organizacyjnej Międzyuczelnianego Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej UJ (w skrócie „MIWiOWI UJ”)¹. Pierwszym bibliotekarzem w Bibliotece MIWiOWI UJ był Bogumił Grot², natomiast wpis pod numerem 1 w inwentarzu bibliotecznym, wówczas jedynie papierowym, datowany jest na 1 sierpnia 1972 r. Biblioteka została powołana aby wspierać prace naukowo-badawcze ówczesnego MIWiOWI UJ poprzez gromadzenie specjalistycznych publikacji (książki, czasopisma, kasety, filmy itp.) związanych z polami badawczymi, którymi zajmowali się pracownicy Instytutu. Nie sposób szczegółowo opisać całej historii Biblioteki, tym bardziej, gdy jest się jej pracownikiem od lat 90-tych XX w. i można niecelowo pominąć ważne wydarzenia czy też ludzi, którzy przyczynili się do tworzenia jej podwalin, kształtowania wewnętrznej struktury organizacyjnej i rozwoju zbiorów bibliotecznych.

Dzięki zaangażowaniu pracowników Biblioteki, opiece pracowników naukowych, która była i jest wyraźnie odczuwalna w codziennym funkcjonowaniu Biblioteki, współpracy z jednostkami naukowymi zajmującymi się prawem własności intelektualnej (w kraju i zagranicą) oraz darczyńcom, „nasza” Biblioteka, stała się najlepszą w Polsce i jedną z czołowych w Europie w tej dziedzinie. Specjalistyczną biblioteką gromadzącą zbiory z szeroko pojętego prawa własności intelektualnej (prawo autorskie, prawo znaków towarowych, prawo patentowe, prawo konkurencji itp.) z rozbudowanymi działami dotyczącymi prawa komputerowego (w tym Internetu i nowych technologii) oraz nieco mniejszymi ale istotnymi zbiorami np. w zakresie prawa cywilnego, karnego, konstytucyjnego, danych osobowych, dóbr osobistych i prawa Unii Europejskiej. Należy zauważyć, że do pewnego czasu Biblioteka (wówczas) Instytutu Prawa Własności Intelektualnej UJ była jedyną specjalistyczną biblioteką w tej dziedzinie w Polsce.

Wymiana zagraniczna – wyciąg ze sprawozdania dotyczącego działalności Biblioteki MIWiOWI UJ z 1974 r.

 

Wymiana krajowa – wyciąg ze sprawozdania dotyczącego działalności Biblioteki MIWiOWI UJ z 1974 r.

Struktura organizacyjna

Biblioteka została utworzona jako jednostka podległa MIWiOWI UJ i od początku swojego powstania działała na zasadach czytelni. W latach 1972-2006 Biblioteka była jednostką w strukturze organizacyjnej Międzyuczelnianego Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej (po zmianie nazwy Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej) UJ. Następnie w okresie od 2006 do 2009 r. Biblioteka funkcjonowała w strukturze Wydziałowej Biblioteki Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ, a w latach 2009-2012 ponownie w ramach Instytutu Prawa Własności Intelektualnej UJ. Od października 2012 Biblioteka została usytuowana w strukturze Wydziałowej Biblioteki Wydziału Prawa i Administracji UJ jako WBP - Sekcja Prawa Własności Intelektualnej. Trzeba podkreślić, że mimo tych licznych zmian w strukturze organizacyjnej Uniwersytetu Jagiellońskiego, zbiory biblioteczne zawsze pozostawały zlokalizowane przy obecnej Katedrze Prawa Własności Intelektualnej UJ, także w trakcie przeprowadzek, które również nie ominęły Instytutu i Biblioteki. Przeprowadzki były właściwie trzy i wiązały się z 2 gruntownymi remontami budynków (budynku przy ul. Kanoniczej 14 oraz budynku UJ przy ul Józefa 19 w Krakowie)³. Ogólnie można wskazać, że siedziba Instytutu i Biblioteki w latach 1972-1988 oraz 1995-2010 była przy ul. Kanoniczej 14, w latach 1988-1995 przy ul. Manifestu Lipcowego 13 (obecna nazwa: ul. Marszałka J. Piłsudskiego 13) natomiast od czerwca 2010 roku ich siedziba znajduje się w wyremontowanym budynku przy ul. Józefa 19. Podczas wspomnianych remontów, zmieniano m. in. wystrój wnętrz i wyposażenie Biblioteki tak, aby mogła ona jak najlepiej spełniać swoje funkcje i być miejscem przyjaznym dla jej użytkowników.

Zbiory i ludzie - Ludzie i zbiory

Ogromnym atutem Biblioteki są jej specjalistyczne i pod wieloma względami wyjątkowe zbiory. Zbiory liczyły w 2021 roku około 20 tys. pozycji książkowych i ponad 200 tytułów czasopism polskich i zagranicznych, z czego ponad połowa opisów bibliograficznych wymienionych zbiorów dostępna jest przez katalog online ze strony Biblioteki Jagiellońskiej a prace katalogowe nadal są kontynuowane.

Liczba tytułów ze zbiorów Biblioteki - system VIRTUA (Chamo) – 2019 r. (ARCHIWALNE)

 

Liczba tytułów ze zbiorów Biblioteki - system ALMA – 2021 r.

Na zbiory biblioteczne składają się: książki, czasopisma, materiały audiowizualne, dokumenty elektroniczne, dostępne w sieci UJ bazy danych oraz źródła informacji tworzone przez pracowników naszej Biblioteki (własne zestawienia bibliograficzne).

Zakup zbiorów dla Biblioteki był i nadal jest finansowany ze środków finansowych Katedry Prawa Własności Intelektualnej UJ (dawniej Instytutu Prawa Własności Intelektualnej) a ich rozwój i dobór jest aktywnie wspierany przez pracowników naukowych. W Bibliotece znajdują się praktycznie wszystkie ważne, bieżące polskie i zagraniczne publikacje książkowe z dziedziny prawa własności intelektualnej a znaczna ich część nie jest dostępna w żadnej innej polskiej bibliotece poza na naszą. Na szczególną uwagę zasługuje patronat byłych dyrektorów Instytutu: śp. prof. Janusza Barty i prof. Ryszarda Markiewicza, długoletniego dyrektora MIWiOWI UJ prof. Janusza Szwaji, założyciela Instytutu prof. Andrzeja Kopffa oraz obecnego kierownika KPWI UJ prof. Andrzeja Matlaka. Nie sposób również pominąć wsparcia ze strony śp. prof. Michała du Vall (prorektora UJ).

Biblioteka powiększa swe zbiory także poprzez otrzymywane dary oraz wymianę biblioteczną krajową (np. z Politechniką Opolską) i zagraniczną (nadal kontynuowana jest wymiana z Bibliothek Max-Planck-Institut für Innovation und Wettbewerb). Warto podkreślić, że zbiory Biblioteki nieustannie wzbogacają się o liczne dary lub książki pozostałe po byłych pracownikach Instytutu a ponadto należy wymienić ważniejsze, duże dary, które Biblioteka otrzymała w ciągu ostatnich kilkunastu lat:

• dary z Columbia Law School - przed 2010 r.,
• dar dr Sibylle Schlatter (Max-Planck-Institut) – 2012 r.,
• dar dr Jerzego Badowskiego (ZAiKS) – 2016 r.,
• dar organizacji WIPO – związany z prowadzonymi przez KPWI UJ angielskojęzycznymi studiami „Intellectual Property and New Technologies” – 2017 r.,
• dar po śp. dr. Piotrze Kostańskim – 2018 r.,
• dar od rodziny śp. prof. Janusza Barty - 2021 r.

Książki w Bibliotece są gromadzone i przechowywane w układzie działowym (w ramach działów uporządkowane wg zasady numerus currens - łac. numeracja bieżąca) a poszczególne działy są oklejane kolorowymi oznaczeniami na wzór Biblioteki Max-Planck-Institut für Innovation und Wettbewerb (Monachium). Użytkownicy Biblioteki mogą korzystać z jej zbiorów na zasadzie wolnego dostępu do półek, mają możliwość korzystania z czytelni oraz z dostępnych tam komputerów i/lub skopiowania potrzebnych fragmentów publikacji. Rocznie ze zbiorów Biblioteki korzysta 24 stałych czytelników (pracownicy KPWI UJ) oraz około 1000 tzw. czytelników z zewnątrz⁴, mających dostęp do zbiorów bibliotecznych zgodnie z postanowieniami regulaminu.

Ponadto Biblioteka w porozumieniu z KPWI UJ również wspierała jednostki naukowe i ludzi nauki poprzez ofiarowywanie im książek oraz zeszytów naukowych. W kraju dary dla: Biblioteki Wydziałowej Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ, Biblioteki Krakowskiej Akademii im. A. F. Modrzewskiego, Biblioteki Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytety Śląskiego w Katowicach oraz z terenu Europy Wschodniej głównie Ukrainy np. Taras Shevchenko National University of Kyiv.

Zmiany technologiczne

Zmiany technologiczne wyznaczyły kierunek rozwoju wszystkich bibliotek. Swoją pracę rozpoczęłam pod kierownictwem Pani Romy, śp. Romualdy Ilnickiej - bibliotekarza, który na wiele lat wpisał się w obraz Biblioteki Instytutu. Byłam świadkiem i uczestnikiem wielu zmian technologicznych i modernizacji związanych z wyposażeniem naszej Biblioteki m. in. wyparcia maszyny do pisania przez edytory tekstów: Word Perfect w systemie MS-DOS (początkowo) i Word w systemie Windows (dopiero za jakiś czas), tworzenia kart bibliotecznych, które były drukowane na „wyraźnie słyszalnych” drukarkach igłowych, wprowadzenia sieci Internet w Instytucie (1996), co zawdzięczamy współpracy Instytutu z organizacją American Bar Association – Central and East European Law Initiative (ABA-CEELI).

Tworzyłam od podstaw, wspólnie z koleżankami z Ośrodka Dokumentacji - Anną Korpałą, Joanną Gwizdowską i Edytą Schabowską, kartkowy katalog przedmiotowy dla książek zgromadzonych w naszej Bibliotece.

Aktywnie brałam udział we współtworzeniu katalogu online Biblioteki Jagiellońskiej w systemie VIRTUA (do czego Biblioteka przystąpiła od 1999 r.), który początkowo gromadził opisy tylko książek a z czasem również i czasopism.

Kolejne lata również przyniosły wiele zmian w Bibliotece m. in. zakup dla UJ elektronicznych baz danych wśród których znalazły się ważne i znaczące bazy prawnicze: angielskojęzyczna baza Westlaw (ok. 2007 r.) oraz niemieckojęzyczna baza Beck online (2012 r.). Obie te bazy były wcześniej, lokalnie kupowane przez pracowników Instytutu Prawa Własności Intelektualnej w ramach ich projektów badawczych i to właśnie ze strony Instytutu i jego Biblioteki wyszła inicjatywa zakupu tych baz dla całej społeczności akademickiej UJ, w tym także studentów. Wspomniane bazy stanowią nieocenione źródła wiedzy o charakterze naukowym i bieżącej informacji prawniczej.

W 2013 roku pracownicy Biblioteki aktywnie przyłączyli się do współtworzenia Jagiellońskiej Biblioteki Cyfrowej UJ (JBC) - wprowadzono ponad 20 publikacji. Z sentymentem wspominam pierwsze próby tworzenia obiektów cyfrowych oraz ich „publikowanie” wspólnie z Edytą Schabowską w JBC.

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa - kolekcja Biblioteki – 2021 r.

Od 2015 r. pracownicy Biblioteki współuczestniczą w tworzeniu dostępnego online Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego (RUJ). Szczególnie Michał Lipka, który pracuje w bazie RUJ poprzez wprowadzanie i koordynację wprowadzania opisów publikacji pracowników WPiA UJ. Warto przypomnieć, że baza publikacji pracowników Instytutu była już wcześniej tworzona lokalnie na potrzeby związane m. in. z oceną dorobku naukowego pracowników Instytutu. Początkowo wykaz publikacji był aktualizowany przez pracowników Ośrodka Dokumentacji a następnie przez Edytę Schabowską, która w latach 2005-2013 była pracownikiem naszej Biblioteki.

Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego – 2021 r.

Kolejna zmiana technologiczna miała miejsce w 2019. Od tego roku katalog online Bibliotek UJ jest tworzony we współpracy z Biblioteką Narodową i w związku z tym został przeniesiony do nowego, przyjaznego dla użytkowników systemu bibliotecznego ALMA. Ta innowacja również została wprowadzona w Bibliotece i w niej również mam przyjemność współuczestniczyć (a inwentarze są teraz już tylko elektroniczne).

Liczba egzemplarzy ze zbiorów Biblioteki - system ALMA – 2021 r.

Należy podkreślić, że współcześnie zauważalna jest tendencja do wzrostu znaczenia elektronicznych źródeł informacji, w szczególności pełnotekstowych baz o charakterze naukowym i akademickim, które umożliwiają dostęp do swych zasobów bez konieczności przebywania na terenie uczelni. Liczba takich baz w dziedzinie prawa (zarówno polskich jak i zagranicznych) dostępnych w UJ jest znacząca. Należy wymienić niektóre z nich: Lexoteka, Oxford Journals, Wiley, EBSCO i inne uwzględnione we wcześniej wskazanym wykazie. Elektroniczne bazy danych zastąpiły znaczną część czasopism drukowanych, być może ze względu na szybszy oraz nieograniczony czasem i miejscem, dostęp do treści. Pomimo tego nadal wiele znaczących publikacji książkowych jest wydawanych i kupowanych w wersji drukowanej lub równolegle drukowanej oraz elektronicznej.

Wśród modernizacji wprowadzonych w Bibliotece należy zwrócić uwagę na nowoczesne wyposażenie w tym komputery dla czytelników, laserowe drukarki sieciowe oraz urządzenie wielofunkcyjne, które znacznie ułatwiło pracę i umożliwiło pomoc użytkownikom Biblioteki w trakcie epidemii Koronawirusa (2020-2021). Trzeba wspomnieć o wyposażeniu, niewielkich w rzeczywistości, pomieszczeń Biblioteki w funkcjonalne regały i szafy biblioteczne oraz regały przesuwne umożliwiające maksymalne wykorzystanie dostępnej powierzchni magazynowej. Regały i szafy znajdują się również w pokojach pracowników naukowych i na korytarzach. Obraz całości dopełnia klimatyzacja w czytelni, która pomaga przetrwać największe nawet upały.

Czytelnia – WBP - Sekcja Prawa Własności Intelektualnej UJ – ul. Józefa 19

 

Pomieszczenia magazynowe - WBP-Sekcja Prawa Własności Intelektualnej UJ – ul. Józefa 19

Trudno byłoby wyobrazić sobie stworzenie Biblioteki przy Katedrze Prawa Własności Intelektualnej, z tak specjalistycznymi zbiorami i przyjazną dla użytkowników atmosferą, bez zaangażowania i oddania ludzi w niej pracujących i opiekujących się nią. Kilka osób zostało wymienionych powyżej. Pozwolę sobie jeszcze przypomnieć nazwiska dotychczasowych kierowników Biblioteki⁵: Marta Jaworska, Bożena Srokowa, Romualda Ilnicka, Beata Jewuła, Jacek Radwan (w strukturach WB WZiKS UJ) oraz obecnie Alina Suchoń (w strukturach WBP WPiA UJ).

---

Przypisy:

[1] - Zarządzenie Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z dnia 24 marca 1972 r. (DU-5-0142-17/72) w sprawie utworzenia w Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie – Międzyuczelnianego Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej, opublikowane w Dzienniku Urzędowym Ministerstwa Oświaty i Szkolnictwa Wyższego z 1972, poz. 36.

[2] - Skład osobowy Międzyuczelnianego Instytutu Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej – 1972 r.

[3] - Oprócz wspomnianych gruntownych remontów było kilka przemeblowań i innych modernizacji.

[4] - 2017 r. – 1351; 2018 r. - 1276; 2019 r. – 914 – dane za okres przed epidemią Koronawirusa (na podstawie wpisów czytelników w księdze odwiedzin).

[5] - Nazwiska na podstawie oryginałów sprawozdań bibliotecznych.